Łamanie zasad współżycia społecznego przez pracownika — czy może być przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę?

Umowę można wypowiedzieć z wielu powodów. Jednym z nich jest nieprzestrzeganie zasad współżycia społecznego przez pracownika. Co kryje się pod tym enigmatycznym terminem? Jak zabezpieczyć interesy pracodawcy, aby umożliwić sobie ewentualne wypowiedzenie umowy na tej podstawie?

Pojęcie zasad współżycia społecznego nie ma ściśle określonej definicji, co pozostawia sędziom spore pole do samodzielnej interpretacji. Ich naruszenie może wystąpić zarówno ze strony pracodawcy, jak i pracownika, i niekiedy stanowi podstawę do rozwiązania umowy o pracę. Co warto wiedzieć o tym względnie skomplikowanym zagadnieniu? W naszym artykule znajdziesz definicję zasad współżycia społecznego i przykłady działań, które można uznać za ich naruszenie.

Zasady współżycia społecznego — charakterystyka

Pojęcie zasad współżycia społecznego w obecnym kształcie funkcjonuje w obiegu prawnym od 2007, kiedy to zostało scharakteryzowane na mocy wyroku Sądu Najwyższego. Na zasady współżycia społecznego składa się ogół norm etycznych, moralnych i obyczajowych charakterystycznych dla danej społeczności i obowiązujących w danym czasie.

Kryterium czasu jest tutaj bardzo istotne, zważywszy na fakt, że z czasem mogą one ewoluować. Warto również wiedzieć, że pojęcie nie jest dookreślone, co oznacza, że Sąd ma sporą swobodę w kwestii ich interpretacji. Należy zaznaczyć, że zasady mogą mieć charakter ogólny lub specyficzny dla danego miejsca. Zakład pracy może dookreślić własną definicję zasad współżycia społecznego, których pracownik powinien przestrzegać. Powinien on jednak współgrać z definicją ustanowioną przez Sąd Najwyższy na mocy I PK 228/06, OSNP 2008, nr7–8, poz. 100.

Zasady współżycia społecznego — czym są w miejscu pracy?

Zasady współżycia społecznego obowiązują również w miejscu pracy, a zapis o nich pojawia się w Kodeksie Cywilnym, jak i Kodeksie Pracy. Oznacza to, że obejmują one zarówno osoby zatrudniane i zatrudniające na podstawie umowy o pracę, jak i umów cywilnoprawnych. Co istotne, przestrzegania zasad współżycia społecznego wymaga się zarówno od pracownika, jak i pracodawcy. W przypadku zaniechania ich zachowania, pracodawca ma prawo do wypowiedzenia umowy.

Obowiązki pracownika w kwestii współżycia społecznego w pracy

Zgodnie z zasadami współżycia społecznego, pracownik powinien działać w interesie pracodawcy i zakładu pracy. Zasad tych powinien przestrzegać również w stosunku do innych pracowników. Mowa tu o szerokim przekroju norm moralnych, etycznych i obyczajowych, definiujących różne obszary funkcjonowania w miejscu pracy. 

Obejmuje on między innymi sposób komunikacji, prawdomówność pracownika czy jego uczciwość wobec pracodawcy w kontekście wykonywanych obowiązków. Co istotne, wiele z tych naruszeń kwalifikuje się również jako zaniedbanie obowiązku pracowniczego.

Łamanie zasad współżycia społecznego przez pracownika a wypowiedzenie umowy o pracę

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z marca 2007 roku, naruszenie zasad współżycia społecznego może stanowić podstawę wypowiedzenia umowy o pracę. Co istotne, można w takim przypadku rozwiązać ją również bez wypowiedzenia. Aby mieć jasną podstawę do rozwiązania umowy w przypadku naruszenia rzeczonych zasad, pracodawca może sporządzić własną listę, z którą pracownicy będą mogli się zapoznać w momencie podpisywania umowy lub już po jej zawarciu.

Obowiązki pracodawcy w zakresie pilnowanie przestrzegania zasad współżycia społecznego

Jeśli to pracodawca naruszy zasady współżycia społecznego – na przykład w wyniku mobbingu czy dyskryminacji na różnym tle – pracownik może złożyć pozew sądowy skierowany przeciw niemu. O tym, czy naruszenie zasad współżycia społecznego nastąpiło, decyduje sąd, dokonując interpretacji pojęcia ze względu na jego niedookreślony charakter w obiegu prawnym.

Naruszeniem zasad może być na przykład odmowa wypłacenia wynagrodzenia za wykonaną pracę (nawet jeśli nie zaistnieje stosunek pracy) czy przenoszenie na pracownika obowiązków nie należących do jego kompetencji. Wszelkie zachowania naruszające godność i inne dobra osobiste (jak na przykład nagrywanie pracownika bez jego zgody, wykorzystywanie przeciw niemu prywatnych informacji, obrażanie czy molestowanie) również zaliczają się do tej kategorii.

Przykłady naruszenia zasad współżycia społecznego przez pracownika

Do złamania zasad współżycia społecznego może dojść na przykład za pośrednictwem naruszenia dóbr zakładu pracy poprzez ujawnienie – umyślne lub nieumyślne – wrażliwych danych. Zazwyczaj firmy zabezpieczają się przed taką sytuacją poprzez podpisanie klauzuli poufności, która ustanawia kary pieniężne w przypadku niedotrzymania zobowiązań. Nawet jeśli taka klauzula nie została podpisana, ujawnienie wrażliwych danych może zostać uznane za naruszenie zasad współżycia społecznego i złamanie obowiązków pracowniczych. Naruszeniem jest również kłamstwo pracownika, które narusza obowiązek pracowniczy dbałości o dobro pracodawcy (zgodnie z Kodeksem Pracy).

Do zwolnienia w wyniku naruszenia zasad współżycia społecznego może dojść również w przypadku, gdy pracownik nie dochowa zasad moralnych lub obyczajowych w relacjach. Pod tym dość ogólnym stwierdzeniem mogą kryć się naruszenia o różnym charakterze. Z art. 100 § 2 pkt 6 Kodeksu Pracy wynika również, że naruszeniem zasad współżycia społecznego są również zachowania wywołujące lub potęgujące konflikty w środowisku pracy i negatywny stosunek współpracowników wobec siebie.

Wszelkie formy dyskryminacji, których dopuści się pracownik wobec swoich współpracowników, mogą być postrzegane jako naruszenie zasad współżycia społecznego. Piętnowanie ze względu na płeć, wiek, orientację seksualną, religię czy tożsamość narodową bądź etniczną to zachowanie, które może stanowić podstawę wypowiedzenia. Ubliżanie, wykorzystywanie prywatnych informacji i podburzanie innych pracowników przeciwko danej osobie również. Do poważnych naruszeń należy molestowanie lub naruszenie nietykalności cielesnej współpracowników.

Oczywiście, zasady te znajdują zastosowanie niezależnie od szczebla w hierarchii firmy, zajmowanego przez pracownika, który się ich dopuszcza. Jasne ich zdefiniowanie przez firmę na podstawie funkcjonującej prawnie definicji może pomóc w uniknięciu ewentualnych nieporozumień.

Podoba Ci się ten artykuł? Udostępnij go!